Bách khoa toàn thư thời gian sử dụng thực phẩm cho trẻ

27/04/2018 09:04

Có rất nhiều các loại thực phẩm khác nhau, mỗi loại lại có công dụng và cách sử dụng khác nhau. Bố mẹ cùng FamiCook tìm hiểu về cách dùng các loại thực phẩm để sử dụng cho trẻ nhỏ thực phẩm một cách tốt nhất và an toàn nhất.

1. Thời gian sử dụng các loại thực phẩm:

Tổ yến, yến xào, sữa ong chúa: khuyên dùng cho trẻ 1.5t vì nguy cơ dị ứng cao;

Mật ong rừng: trên 2 tuổi;

Hạt chia a: 6 tháng, ngày 5g, tuần không quá 4 ngày;

Quả óc chó, mác ca, hạnh nhân: Không khuyên dùng cho trẻ dưới 9 tháng tuổi vì dễ gây dị ứng, tốt nhất sử dụng sau 1 tuổi.

Gạo lứt (gạo nguyên cám): tức là chưa qua công đoạn xử lý làm trắng làm bóng. Gạo nguyên cám với lớp vỏ lụa, cám và phần mầm giàu vitamin nhóm B, vitamin E, khoáng chất và chất xơ rất tốt cho cơ thể bé. Trong khi đó gạo đã qua xử lý thì các vitamin đã bị rơi rớt đi nhiều, chất xơ cũng không còn. Vì thế mẹ nấu bột hay cháo cho bé từ gạo nguyên cám đều rất tốt.

Yến mạch: là món ăn bổ dưỡng và giàu năng lượng rất quen thuộc đối với người phương Tây, hiện nay nhiều mẹ Việt cũng biết tìm mua món ngũ cốc này cho bé yêu thưởng thức. Yến mạch là một loại ngũ cốc không cần phải bóc tách xử lý mà luôn ở dạng nguyên hạt có thể dùng ngay, chính vì thế dinh dưỡng trong yến mạch luôn được đảm bảo ở dạng nguyên thuỷ nhất, với protein, các vitamin nhóm B, các vi chất sắt, canxi, magie, selen, phot pho, lại có cả chất xơ hoà tan tốt cho tiêu hoá.

Yến mạch là thức ăn rất lành, bé có thể thưởng thức ngay từ khi bắt đầu ăn dặm. Hiện nhiều siêu thị hay cửa hàng thực phẩm cho người nước ngoài đều có bán yến mạch, có thể ở các dạng nguyên hạt, cắt nhỏ, cán mỏng hay dạng bột với thành phần dinh dưỡng không khác biệt. Tuỳ độ tuổi của bé mà cách chế biến khác nhau

Sữa tươi: giàu canxi, phốt pho, vitamin giúp cơ, xương và răng của trẻ phát triển chắc khỏe, đồng thời sữa tươi cũng chứa chất béo cần thiết cho sự phát triển trí não của trẻ. Nhưng vì sữa tươi sẽ khó tiêu hóa cho bé dưới một tuổi nên khi bé được 1 TUỔI TRỞ LÊN mẹ có thể cho bé uống sữa tươi.

Tiêu chí đầu tiên khi lựa chọn sữa tươi cho bé là phải chọn sữa sạch, từ nguồn nguyên liệu đảm bảo và quy trình xử lý an toàn, hiện đại.

Sữa tươi thanh trùng: (tiếng Anh Pasurized Milk) thường được sử dụng sớm nhất cho bé từ khoảng 18 THÁNG TUỔI hoặc lớn hơn vì khả năng gây dị ứng cho các bé nhỏ hơn là khá cao. Tùy vào nhu cầu mà các mẹ có thể lựa chọn sữa thanh trùng có đường hoặc không đường, nguyên kem hoặc tách kem.

Sữa tươi tiệt trùng: các mẹ có thể dễ dàng nhận ra với dùng chữ UTH ở trên bao bì (viết tắc của Ultra-High-Temparute – Nhiệt độ cực cao), có thể cho bé uống từ khoảng 12 THÁNG TUỔI.

Thực ra mỗi loại sữa có thế mạnh riêng, cha mẹ có thể tùy chọn cho phù hợp với thể trạng và khẩu vị của bé. Vì dụ bé nặng cân thì nên uống sữa gầy, sữa ít đường, bé thích uống sữa vị dâu thì cũng không nhất thiết ép bé uống sữa nguyên vị. Tuy nhiên nếu mẹ vẫn có điều kiện cho bé bú sữa mẹ đến hai tuổi thì sữa tươi chỉ nên là thức uống kết hợp, không nên dùng thay hoàn toàn sữa mẹ.

Sữa chua: Bé từ sáu tháng tuổi đã có thể ăn được sữa chua.

Bé dưới 6 tháng tuổi có thể ăn sữa chua mẹ tự làm từ sữa mẹ hoặc sữa công thức mà bé uống hàng ngày.
Từ 6-12 tháng: 50g sữa chua/ ngày. Tuần ăn 3 lần, ăn cách ngày.
Bé trên 1 tuổi: Tối đa 250g sữa chua không đường 1 ngày, có thể ăn hàng ngày. (Nếu bé ăn sữa chua có đường thì liều lượng chỉ nên là 100g sữa chua/ ngày

Bơ: có thể dùng phết bánh mì, thêm vào cháo cho bé hoặc dùng bơ, xào, rán. Khi đã dùng bơ rồi thì bớt dầu mỡ trong khẩu phần bữa ăn. Bé dưới một tuổi nên dùng bơ nhạt vì trong thành phần loại bơ này không có muối

Phô mai: Từ khi bắt đầu vào thời kỳ ăn dặm, bé đã có thể ăn phô mai. Nếu cho vào cháo thì mẹ hãy chờ cháo nguội chừng 80 độ C mới dằm vào để phô mai không mất dinh dưỡng. Và nếu đã thêm phô mai rồi thì không thêm dầu mỡ nữa và bớt thịt cá dể dinh dưỡng được cân đối.

Phô mai có thể kết hợp với cháo, khoai tây, thịt bò, thịt gà, thịt lợn, đậu phụ, mi nui, cà chua..., nhưng chờ kết hợp với lươn, cua, mồng tơi, rau dền, vì sẽ ngang và gây đau bụng cho bé. Một ngày bé có thể ăn một lần, một tuần có thể ăn vài ngày, không nên ăn quá nhiều sẽ bị ngán. Khi bé bị rối loạn tiêu hóa thì tạm ngừng ăn vì phô mai không có lợi cho tiêu hóa. Bé thừa cân cũng không nên ăn phô mai. Bé dưới một tuổi nên ăn loại phô mai có hàm lượng chất béo không quá 20%.

Váng sữa: váng sữa có thành phần chất béo cao (~13g/100g váng sữa), nhưng ít dưỡng chất, một số có nhiều đường. Lượng chất béo cao trong váng sữa không thích hợp cho hệ tiêu hóa bé nếu bé chưa đủ 10 tháng tuổi.

Bé từ 10-12 tháng tuổi: Dùng không quá 30g/ngày. tuần không quá 3 ngày.
Bé trên 1 tuổi dùng không quá 50g/ngày, tuần không quá 4 ngày. Các bé thừa cân béo phì không khuyên dùng.
Bé dưới 6 tháng tuổi chưa nên ăn váng sữa vì hệ tiêu hóa còn non yếu không hấp thụ được.
Bé trên một tuổi có thể dùng 1 hộp/ ngày. Bé trên 1 tuổi thiếu cân, suy dinh dưỡng, biếng ăn hoặc mới ốm dậy cần nhiều năng lượng có thể ăn từ 1-2 hộp mỗi ngày trong các bữa phụ. Bé thừa cân, béo phì, trẻ đang bị tiêu chảy, táo bón cũng không nên ăn váng sữa

Đa dạng các loại thực phẩm khác nhau giúp bé ngon miệng hơn — Cung cấp đầy đủ các loại thực phẩm dưỡng chất khác nhau dành cho bé

Củ dền: Bé mới tập ăn dặm không nên ăn củ dền. Bé đã quen ăn dặm thì cũng chỉ nên ăn 2-3 tuần/lần.

Cà tím: Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên, cha mẹ có thể cho bé làm quen với món cà tím khi bé được khoảng 8-10 tháng tuổi. Có thể cho bé ăn cà được nấu chín cả vỏ; với nhóm bé có vấn đề về tiêu hóa, chỉ nên chế biến lớp thịt của quả cà (trừ vỏ).

Cần tây: Các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng khi bé khoảng 8 tháng tuổi, mẹ có thể cho con tập ăn cần tây. Cần tây nấu bột (cháo) với thịt bò, thịt lợn; khoai tây, cà chua, carrot; hải sản... cho bé từ 8 tháng.

Ngô: Một số chuyên gia gợi ý, cha mẹ chỉ nên cho bé ăn ngô khi bé được khoảng 1 tuổi. Nguyên nhân là do ngô có khả năng gây dị ứng cao; đồng thời, nó cũng tiềm ẩn nguy cơ gây hóc cho bé.

Củ cải: Cha mẹ có thể tập cho bé ăn củ cải khi bé được khoảng 6-8 tháng tuổi. Cũng có thể cho bé ăn củ cải muộn hơn, ngoài 8 tháng tuổi vì củ cải được luộc (hấp) chín, cắt hình hạt lựu khá phù hợp khi cho bé ăn bốc.

Măng: Các loại măng thông dụng đều chứa hàm lượng chất độc HCN cao có khả năng gây ngộ độc. Mặc dù măng có nhiều chất xơ nhưng thành phần dinh dưỡng kém, hàm lượng bột đường, đạm, các vitamin và khoáng chất đều thấp. Vì thế, măng là món ăn không tốt cho bé.

Cà rốt: là 1 thực phẩm bổ dưỡng. Trong cà rốt có nhiều chất đường, muối khoáng, vitamin C, beta-carotene, (tiền chất của vitamin A). Cà rốt còn là 1 vị thuốc chữa bệnh, giúp phòng và chữa thiếu máu, có tác dụng hạn chế rối loạn tiêu hoá và làm đẹp da. Chính vì những lý do này mà các mẹ tích cực cho bé ăn cà rốt. Nhưng nếu ăn quá nhiều, cơ thể bé sẽ không chyển hoá được hết beta-carotene khiến chúng ứ đọng trong cơ thể, gây vàng mắt, vàng da, chán ăn, mệt mỏi. Trầm trọng hơn, bé có thể bị methemoglobin máu do nồng độ nitrate cao trong cà rốt, một chứng bệnh gây khó thở, tím tái, rất nguy hiểm. Bé chỉ nên ăn cà rốt tuần 2-3 lần, mỗi lần 50g

Nhân sâm: là một món thuốc bổ rất quý, nhưng vì là thuốc nên không thể dung tuỳ tiện, nhất là cho bé. Trong nhi khoa Đông y, nếu trẻ bị còi xương, thiếu máu, suy dinh dưỡng, suy nhược cơ thể, thì nhân sâm có thể là một thành phần trong bài thuốc giúp trẻ bồi bổ, phục hồi sức khoẻ. Nhưng nếu dùng nhất định phải có sự khám xét, chẩn đoán và tư vấn của bác sĩ. Nếu dung sâm cho bé không theo chỉ định, bé có thể bị ngộ độc, nôn mửa, tiêu chảy, chán ăn mệt mỏi. Sâm cũng làm xáo trộn quá trình dậy thì, bé dưới 13 tuổi không nên dung. Hơn nữa, dung sâm sẽ khiến cơ thể bé lười tiết ra các kháng thể, khi ngừng dung càng dễ nhiễm bệnh, về lâu dài sẽ hạn chế sự phát triển của bé.

Gía đỗ: cũng như các loại rau mầm thường giàu dinh dưỡng hơn rau trưởng thành khoảng 5 lần. Giá đỗ làm từ đậu xanh nhưng bổ hơn cả đậu xanh về chất và lượng, trong giá đỗ có hàm lượng đạm cao, nhiều vitamin và khoáng chất nên cho bé ăn rất tốt.

Trong giá đỗ còn có nhiều men amylaza, một men có tác dụng thuỷ phân tinh bột (cắt tinh bột thành những phân từ nhỏ) làm cho bát bột loãng hơn rất nhiều, vì vậy nếu dung nước giá đỗ sống (giá đỗ xay hoặc giã lọc lấy nước) nấu bột thì mẹ có thể tăng lượng bột khô lên 2-3 lần mà bột vẫn loãng, như vậy với cách này bé lười ăn ăn ít nhưng vẫn đủ năng lượng. Bản thân giá đỗ không làm bé tang cân nhưng do có tác dụng làm tang độ đậm năng lượng của thức ăn, bé ăn được nhiều tinh bột hơn nên có thể tăng cân. Tuy nhiên không có nghĩa là cứ ăn giá đỗ sẽ tăng cân, vì tinh bột chỉ là một trong các chất dinh dưỡng, hơn nữa còn tuỳ thuộc vào sự hấp thu của cơ thể bé.

Có một quan niệm truyền miệng trong các mẹ rằng bé trai không nên ăn giá đỗ vì trong giá đỗ có nhiều kẽm sẽ ảnh hưởng đến sinh lý của con. Đây là một sự nhầm tưởng rất la lùng. Trong giá đỗ có một hàm lượng kẽm nhất định nhưng không nhiều như trong thịt bò, hải sản, hơn nữa kẽm rất tốt cho cả bé trai và bé gái, việc ăn giá đỗ hay các thức ăn giàu kẽm không ảnh hưởng gì đến chức năng sinh lý của bé.

Mẹ nhớ mua giá đỗ ở nơi tin cậy, giá ủ bằng phương pháp truyền thống, nếu không hãy tự làm, vì hiện nay giá đỗ bán ở chợ hay ủ bằng hoá chất, không an toàn.

2. Thứ tự sử dụng đạm:

6-8 THÁNG: Lòng đỏ trứng -> Thịt cá trắng -> Cá hồi -> Cá ngừ -> Gà -> Tôm sông -> Tôm nước lợ -> Lươn -> Cua đồng -> Bồ câu -> Đậu phụ (tự làm) -> Lợn -> Bò

9 THÁNG: Cá biển loại nhỏ, Tôm biển

10 THÁNG: Cua biển, Mực, Nội tạng (tim, gan)

SAU 1 TUỔI: Trai, Hến, Ngao, Sò, Lòng trắng trứng

Trứng: lòng đỏ bé 6-7 tháng tuổi nên ăn một lòng đỏ một bữa, tuần 2-3 lần.

Bé 8 tháng tuổi đến 1 tuổi ăn 1 lòng đỏ 1 bữa, tuần 3-4 lần.
Bé 1-2 tuổi ăn cả lòng trắng lòng đỏ 1 bữa, tuần 3-4 lần.
Trên 2 tuổi bé có thể ăn 1 quả 1 ngày nếu thích.
Lòng trắng sau 1 tuổi

3. Thứ tự sử dụng trái cây

Nước dừa: Sau 6 tháng tuổi, cha mẹ chỉ nên cho bé uống 1-2 thìa cafe nước dừa mỗi ngày, cách 2-3 ngày một lần. Không nên cho bé uống nước dừa đã để bên ngoài quá 20 phút vì nó sẽ bị thay đổi mùi vị do nhiễm khuẩn.

Cách chọn trái cây cho bé:

- Chọn loại có độ ngọt trung bình, không quá ngọt

- Chọn trái cây chín, không chọn loại còn sống

Những trái cây khuyên dùng khi bé bắt đầu ăn dặm

2-3 Tuần đầu tiên:

- Chuối

- Trái bơ

(Theo Gs. Chambers, chuối và bơ là 2 loại trái cây dễ hấp thụ và ít gây các vấn đề vị giác và dị ứng, nên có thể được chọn như là những trái cây đầu tiên của bé)

Tuần 4-5 trở đi:

- Táo

- Trái xoài

- Dâu tây

- Thanh long

- Các loại berry khác (VD. Blackberry, trái cherry,...)

- Kiwi

- Đu Đủ

- Sơri

- Dứa

Cách cho bé ăn trái cây nguyên miếng:

Ts. Ebba khuyên: có thể cho bé ăn từ 8 tháng tuổi, nhưng theo 3 nguyên tắc sau:

- Sau bữa chính 30-45 phút

- Hoặc tách hẳn ra thành 1 bữa phụ, cách bữa chính 2-3 tiếng.

- Ăn trái cây trực tiếp, ngày không quá 60 gram

Cách cho bé ăn trái cây dạng xay nhuyễn (sinh tố)

+ Xay nguyên trái:

- Chỉ có sinh tố bơ, chuối cho bé dùng 6 - 6.5 tháng

- Các loại khác dùng sau tuần 4-5 ăn dặm (sau 6.5 tháng), chọn loại trái cây ít ngọt để làm sinh tố như kiwi, xoài, thăng long. Có thể phối hợp trong bữa ăn dặm chính hoặc giới thiệu trong bữa phụ.

Cách kết hợp các loại trái cây không gây rối loạn vị giác của bé

Theo Ts. Ebba việc chọn và kết hợp trái cây giới thiệu cho bé là quan trọng để bé không thiên 1 vị, mà các vị giác sẽ ổn định, hơn nữa cũng giúp tăng năng lượng và chất dinh dưỡng khi kết hợp. Ts. Ebba gợi ý một số sự kết hợp sau:

- Bơ và chuối

- Đu đủ và xoài

- Táo, chuối và lê

- Bơ và táo/lê

- Bơ, táo/lê, 1 loại berry nào đó (VD Blueberry/dâu tây/blackberry)

Cách cho trẻ uống nước ép trái cây đúng cách

- Không cho bé dưới 6 tháng tuổi dùng nước ép trái cây.

- Trẻ dưới 6 tháng tuổi chỉ dùng nước ép dưới hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng (Ví dụ nước ép như liệu pháp nhuận tràng trong táo bón ở các bé - Đọc thêm bài viết của tôi về táo bón ngày 9/3/2016)

- Trẻ từ 6 tháng - 7.5 tháng: không khuyến khích dùng, nếu dùng nước ép thì dùng dưới dạng pha loãng 1:3 (1 muỗng nước ép pha với 3 muỗng nước)

- Trẻ từ 7.5 tháng tuổi - 1 tuổi: có thể dùng nước ép không cần pha loãng. Nhưng giới hạn dưới 80ml/ngày, tuần không quá 3 ngày

- Trẻ 1-6 tuổi, giới hạn dưới 110-160ml/ngày, tuần không quá 4 ngày

Nguồn tham khảo:

- Sổ tay ăn dặm của mẹ

- Ăn dặm kiểu Nhật

- Làm mẹ không áp lực

- Nuôi con không phải là cuộc chiến

Khóa học Ăn Dặm Từ Trái Tim Online: https://andamtutraitim.vn/

Khóa học Chữa Biếng Ăn Thuận Tự Nhiên: https://chuabiengan.vn/